Hisar mahallesinde,Işıkpınarı yolu üzerindedir.Yapının batı tarafında Ulu paşa’nın sandukasının bulunması veya bu mekanın eskiden Belkıs’ın mezarının yeri olarak bilinmesi nedeniyle mescid “Kız Dede Türbesi” ismiylede adlandırılmıştır.

  Hisar mahallesinde,Işıkpınarı yolu üzerindedir.Yapının batı tarafında Ulu paşa’nın sandukasının bulunması veya bu mekanın eskiden Belkıs’ın mezarının yeri olarak bilinmesi nedeniyle mescid “Kız Dede Türbesi” ismiylede adlandırılmıştır.

   Cami,Kuzey cephede,kapının üzerinde yer alan kitâbesine göre 826/23 yılında Velî b.Hacı yolu(yuli) tarafından yaptırılmıştır.Mermer malzeme üzerine  60x50 cm ölçülerinde Arapça yazılmış kitâbe ,araları cetvelle ayrılmış beş satırdan oluşmaktadır.

Metni:

بسم الله الرحمن الرحيم -۱

هذه جنات عدن فاد خلوها-۲

خالدين امربعمارة هذاالمسجد المبارك-۳

الامير العالي ولي بن حاج يولي-۴

في تاريخ سنة سته و عشرين و سمانيه-۵

Okunuşu:

1-Bism’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm

2-Hâzihî cennâtü adnin fe’dhulûhâ

3-hâlidîn emera bi’imârati hâzâl –mescidi’l-mübâreki

4-el-Emîru’l-Âlî Velî bin Hâcı Yûlî

5-Fî târîhi sene sittetin ve ışrîne ve semânimâyeh

Anlamı:Bağışlayıcı ve merhamet edici Allah’ın ismiyle .Bu,And cennetidir.Oraya ebedî kalmak üzere giriniz.yüce Emir Yolu (Yüli) oğlu Veli,826 hicri yılında bu mübarek mescidin yapılmasını emretti.

 Cami,5.50x5.50m. ölçülerinde kare planlı ve kubbeyle örtülüdür.Küçük bir avlunun ortasında yer alan yapının minaresi yoktur ve metruk durumdadır.

  Yapının kapı kemeri hizasına kadar cephelerde düzgün kesme taş ve yer yer de kaba yonu taş kullanılmıştur.Taşların yapısı ve üzerindeki işaretlerden,bunların yakın çevredeki antik eserlerden devşirme olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.kubbeye geçişi sağlayan ve alta nisbetle daralarak üstte kademelenme meydana getiren kısımda ise tuğla ve moloz taşlar karışık vaziyette örülmüştür.Cepheler,iki sıra tuğlanın yatay dizilmesiyle kademlenme yaparak son bulmaktadır..Orjinalde yapının üzeri,tuğladan örülmüş bir kubbe ile örtülmüşken, bu kubbenin üzeri yakın zamanda dıştan silindirik bir kasnağa benzer şekilde tamir edilmiş ve diğer kısımlarla birlikte oluklu kiremitle kaplanmıştır.

    Mescidin kuzey cephesinde mermer lentolu iki,batı cephesinde  de sövelerin ve lentonun hepsi mermerden olan bir adet pencere yer almaktadır.Güney ve doğu cephelerinde ise pencereye yer verilmemiştir.Ayrıca kuzey cephenin üst kısmında kitabenin sağ ve solunda sonradan kapatıldığı anlaşılan iki pencerenin varlığı dikkat çekmektedir.

    Mescidin giri,şi kuzey cephesindeki mermer söveli dikdörtgen görünüşlü kapıdan sağlanmaktadır,Kapını alınlığı ise tuğla ile örülmüş sivri kemerlidir.

İç mekanın üzerini örten kubbeye,prizmatik üçgenlerle geçilmektedir.Kubbe,tuğla malzeme ile örülmüş olup,üzerindeki sıvalar dökülmüştür.

     Kıble duvarında mihrabın her iki tarafında ve doğu duvarında birer niş açılmıştır.Taş malzeme ile örülen mihrabın sıvaları döküldüğü için ,bu günkü haliyle basit bir niş şeklinde görünmektedir.Etrafı tuğla malzemeyle örülmüş bu nişlerden mihrap duvarındakiler sivri kenarlı,diğeri dikdörtgen görünümlüdür.Batı ve kuzey duvarındaki üç pencerede de mekanın aydınlatılmasını sağlamaktadır.Yapının iç mekanında minber,mahfil gibi herhangi bir mimari eleman yoktur.

Kümbet mahallesindeki camiinin ,üzerinde herhengi bir inşa ve tamir kitabesi yoktur.ancak müftülük kayıtlarında,miladi 1470 yılında yaptırıldığı belirtilmeltedir.1962’deki onarım sırasında çati yenilenmiş,son cemaat yeri küçültülmüş ve dış kapının yeri değiştirilmiştir.Yapının kuzeyindeki şadırvan da yakın zamanda Hayri eken isimli hayırsever kişi tarafından yaptırılmıştır.

  Şehir mezarlığında medfun bulunan ve 1226/1811 yılında vefat eden hacı Yusuf ağa’nın kümbet camii mütevellisi olduğu ,1271/1854-55 tarihinde vefat eden uşşaki dergahı şeyhi seyyid hacı hasan Efendinin camiinin şeyhliği görevindede bulunduğu ve yine 1227/1812 senesinde vefat eden Hacı Hasan Efendinin caminin imam-hatibi olduğu tespit edilmiştir.

  Bu kayıtlarda,özellikle Uşşaki Şeyhi Ahmet Efendi’nin caminin şeyhliği görevini ifa etmesi,yapının cami olmasının yanı sıra bir dergah olarak da kullanıldığı veya yapının müştemilatı içerisinde bir tekkenin de olabileceği düşünülmektedir.

   Dıştan 14.20X11.72m.ölçülerindeki cami,derinlemesine dikdörtgen planlıdır.caminin kuzeyindeki minare ve yandaki aynı yapının bânisine ait türbe,1957 yılında kubbenin çökmesi sonucu yenilenmiştir.

   Caminin bütün cepheleri son onarımlarla sıvanmış olup,doğu tarafında da küçük bir avlu açılmıştır.güney cephede iki adet pencere  bulunmaktadır.

    Yapının kuzeydoğu köşesinde yer alan minare,taş malzeme ile örülmüs bir kaide,köşeleri pahlanmış pabuçluk,tuğla ile inşa edilmiş silindirik gövde şerefe ve külahtan oluşmaktadır.papuçluğun üstünde ve şerefenin altında birer kaval silme ile gövde kısmı vurgulanmıştır.şerefe altlığı,altı sıra tuğla dizileriyle örülmüstür.Minare Edincik’teki ve başka yerlerdeki minarelerde de görüldüğü gibi boydan boya beyaz renge sıvanmıştır.

    Kuzeybatı köşeden son cemaat yerine ve oradan da kuzey cephedeki kapıdan harim mekânına giriş sağlanmaktadır.Son cemaat yerinden bir merdivenle mahfile ve minareye çikilmaktadir.Harim mekanında arka kısımda iki adet ahşap sütun,ahşaptan yapılmış tavanı desteklemektedir.

     Kıble duvarının ortasında,giriş eksenindeki mihrab nişi dikdörtgen planlıdır.Nişin üzerindeki kavsara kısmı ,dört basamak halinde bir kadelmenme göstermektedir.Nişin içi son dönem çinileriyle kaplanmış,dış bordürüne ise Âyete’l-Kürsi ve kitabelik kısmına da mihrap Âyeti yazılmıştır.

    Harimin güneybatı köşesindeki ahşap minber yakın zamanda yapılmıştır.Vaaz kürsüsü ise fayansla kaplanmıştıe.

    Kuzey duvarına bitişik bulunan mahfil,ahşaptan yapılmış olup bu da yakın zamandaki tamiratta eklenmiştir.

Ancak ilçe müftülüğü kayıtlarında,yapının miladi 1398 yılında inşa edildiği belirtilmektedir.Bunun yanı sıra esere adı verilen ve 1429 yılında Bursa’da vefat eden Emir sultan ile ilgisinin varlığı ileri sürülmektedir.

   16.40x11.98 m. Ölçülerinde,derinlemesine dikdörtgen planlı caminin üzeri kırma çatıyla örtülüdür.Cami,harimden başka kuzey cephede son cemaat mahalli,bunun üzerinde kadınlar mahfili ve kuzeybatıda bir minareden meydana gelmektedir.

    Caminin bütün cepheleri son zamanlarda sıvanarak,yapının orijinal inşa malzemesi ve tekniği böylece örtülmüştür.Doğu ve güney cepheleri,topografik duruma uygun biçimde zemine dayanmıştır.Bu sebeple doğu cephede üstte iki,güney cephede alt ve üstte dört,batı cephede ise alt ve üstte altı adet dikdörtgen pencere açılmıştır.Doğu cephede kadınlar mahfiline girişi sağlayan bir kapı bulunmaktadır.

     Yapının kuzeybatı köşesinde yer alan minare;kare kaide,pabuçluk,tuğla ile örülmüş silindirik gövde,şerefe ve külahtan oluşmaktadır.Minarenin kaidesi,düzgün kesme taş malzeme ile örülmüş,tuğla malzeme ile inşa edilen silindirik gövde kısmı ise beyaz sıvalıdır.Gövde ile şerefe altlığı arasında burma şeklinde bir silme ve gövdenin geniş ve küt oluşu,minarenin ,yapının ilk inşa yıllarından kalmış olabileceği izlenimini vermektedir.

  Caminin kuzeyindeki son cemaat yerinde üç adet devşirme sütun yer almaktadır. Bu sütunların arası pencerelerle kapatılarak kapalı  bir mekan oluşturulmuştur.Camiye giriş,son cemaat yerindeki dikdörtgen görünümlü kapı ile sağlanmaktadır.Ahşap malzemeden yapılmış kapının orta ve alt tablaları geometrik desenlerle bezenmiştir.

       Harim, derinlemesine dikdörtgen planlı ve üzeri düz tavan ile örtülüdür.İç mekanın duvarlarında süslemeye yer verilmemiş,güney ve batıdaki pencerelerle harim aydınlatılmıştır.Yapının iç mekanında,kuzey duvara bitişik korkuluklu bir mahfil yer almaktadır.Mahfil iki serbest dört adet ahşap sütun üzerine oturmaktadır.Ahşap tavanın ortasında ise yuvarlak bir madalyon içine yıldız motifi işlenmiştir.Kuzey-güney ekseninde ve kıble duvarının ortasındaki mihrap,dikdörtgen görünümlü ve dıştan taşıntı yapmayıp duvar içine açılan yarım daire planlıdır.İki çubuk silme ile sınırlandırılmış mihrabın nişi ile kitabelik kısmı birbirinden ayrılmıştır.Mihrabın her iki yanında şamdan altlığı görülmektedir.Mahfil ve tavandaki ahşap düzenlemeler ,Ulu Cami ile uyum göstermektedir.Harimin güney batı köşesinde yer alan  ahşap minber ve güneydoğu köşesindeki vaaz kürsüsünün herhangi bir sanatsal özelliği yoktur.

Edincik'te Türk Mimarisi ve Mezar taşlari

Doç.Dr.Abdülhamit Tüfekçioğlu

Ancak ilçe müftülüğü kayıtlarında,yapının miladi 1398 yılında inşa edildiği belirtilmektedir.Bunun yanı sıra esere adı verilen ve 1429 yılında Bursa’da vefat eden Emir sultan ile ilgisinin varlığı ileri sürülmektedir.

   16.40x11.98 m. Ölçülerinde,derinlemesine dikdörtgen planlı caminin üzeri kırma çatıyla örtülüdür.Cami,harimden başka kuzey cephede son cemaat mahalli,bunun üzerinde kadınlar mahfili ve kuzeybatıda bir minareden meydana gelmektedir.

    Caminin bütün cepheleri son zamanlarda sıvanarak,yapının orijinal inşa malzemesi ve tekniği böylece örtülmüştür.Doğu ve güney cepheleri,topografik duruma uygun biçimde zemine dayanmıştır.Bu sebeple doğu cephede üstte iki,güney cephede alt ve üstte dört,batı cephede ise alt ve üstte altı adet dikdörtgen pencere açılmıştır.Doğu cephede kadınlar mahfiline girişi sağlayan bir kapı bulunmaktadır.

     Yapının kuzeybatı köşesinde yer alan minare;kare kaide,pabuçluk,tuğla ile örülmüş silindirik gövde,şerefe ve külahtan oluşmaktadır.Minarenin kaidesi,düzgün kesme taş malzeme ile örülmüş,tuğla malzeme ile inşa edilen silindirik gövde kısmı ise beyaz sıvalıdır.Gövde ile şerefe altlığı arasında burma şeklinde bir silme ve gövdenin geniş ve küt oluşu,minarenin ,yapının ilk inşa yıllarından kalmış olabileceği izlenimini vermektedir.

  Caminin kuzeyindeki son cemaat yerinde üç adet devşirme sütun yer almaktadır. Bu sütunların arası pencerelerle kapatılarak kapalı  bir mekan oluşturulmuştur.Camiye giriş,son cemaat yerindeki dikdörtgen görünümlü kapı ile sağlanmaktadır.Ahşap malzemeden yapılmış kapının orta ve alt tablaları geometrik desenlerle bezenmiştir.

       Harim, derinlemesine dikdörtgen planlı ve üzeri düz tavan ile örtülüdür.İç mekanın duvarlarında süslemeye yer verilmemiş,güney ve batıdaki pencerelerle harim aydınlatılmıştır.Yapının iç mekanında,kuzey duvara bitişik korkuluklu bir mahfil yer almaktadır.Mahfil iki serbest dört adet ahşap sütun üzerine oturmaktadır.Ahşap tavanın ortasında ise yuvarlak bir madalyon içine yıldız motifi işlenmiştir.Kuzey-güney ekseninde ve kıble duvarının ortasındaki mihrap,dikdörtgen görünümlü ve dıştan taşıntı yapmayıp duvar içine açılan yarım daire planlıdır.İki çubuk silme ile sınırlandırılmış mihrabın nişi ile kitabelik kısmı birbirinden ayrılmıştır.Mihrabın her iki yanında şamdan altlığı görülmektedir.Mahfil ve tavandaki ahşap düzenlemeler ,Ulu Cami ile uyum göstermektedir.Harimin güney batı köşesinde yer alan  ahşap minber ve güneydoğu köşesindeki vaaz kürsüsünün herhangi bir sanatsal özelliği yoktur.

Edincik'te Türk Mimarisi ve Mezar taşlari

Doç.Dr.Abdülhamit Tüfekçioğlu